Blockchain nedir? Ne işe Yarar? Bitcoin ve Diğerleri

Bugünler oldukça duyduğunuz “blockchain” i sizlere açıklamaya ve blockchain nedir, ne işe yarar sorularına cevap aramaya çalışacağız. Bazı dönemlerde bir kelimeyi neredeyse her TV programında, her gazete küpüründe, her açık oturumda, hatta her sohbet ortamında duyar, ancak kelimenin tam açıklamasını bilmeseniz de bir düşünceniz olur ve cümle içerisinde kullanmak için çaba sarfedersiniz. Merak etmeyin işte o kelimelerden biri olan blockchain’ i artık cümle içerisinde çok daha cesaretle kullanacaksınız. Gelin birlikte blockchain nedir sorusuna birlikte cevap arayalım.

Blockchain nedir? Ne işe Yarar?

Önce kelimelerin İngilizce çevirilerinden başlayalım. “Block” Türkçe’mizdeki bir grup veriyi temsil eden “Blok” kelimesi olduğunu varsayarsak, “chain” kelimesinin de Türkçe’mizdeki “zincir” kelimesine karşılık geldiğini düşünürsek, “blockchain” in “blok zincileri” olarak çevrildiğini göreceksiniz.

Bugün birçok Türkçe kaynakta blok zincirleri olarak karşılacağımız bu terimi en basit şekliyle tanımlayalım. Elinizde hisse senedi, para, kimlik, vb. değerli kağıtlar gibi ekonomik karşılığı olan ögeler mevcut. İşte “bulunduğu yerde değer içeren bu verilerin güvenli bir şekilde depolanması ve yönetilmesi için tasarlanmış bu teknolojiye blockchain ya da blok zincirleri teknolojisi” adı verilir.

Aslında makale yazarı olarak ben ekonomi bilgisine neredeyse hiç sahip değilim. Ancak sizlere bunu şöyle somutlaştırmak istiyorum. Merkez bankası ile ilgili TV’lerde bir haber geçerken, herkes kocaman sayfalardan oluşan blok halindeki paraları görmüştür. (Resim 1: Aşağıdaki personellerin saydıkları para blokları)

Buradaki teknik durumları tam bilmemekle birlikte, hemen herkesin hem fikir olduğu bir şey var ki, bu para sayfalarının mutlaka bir numaraya ve her paranın da seri numarasına sahip olduğudur. Ayrıca bir sürü kanuni şartnameler, yönetmelikler, genelgeler vb. Yani devlet bu paraları rastgele basmıyor biliyorsunuz. Bunun kontrolünü sağlamak ve sonrasında basılacak olan paralarında devamını sağlamak için gerekli önlemleri almakla yükümlü.

İşte blockchain teknolojisini de Türkiye’ de ve diğer ülkelerde Merkez Bankalarının yetkisinde olan bu somut para basma ve piyasaya sürme işlemlerinin, sanal ortama aktarılmış halidir diyebiliriz. Sanal ortamda bunu güvenli, sıralı ve düzenli bir biçimde bir veritabanında barındırmalısınız. Yoksa kontrol elden çıkar ve bambaşka bir durumla karşılaşabilirsiniz. Peki bunu kim nasıl sağlıyor olabilir? Şimdi biraz daha detaya inelim.

Blockchain ve Güvenlik

Diyelim ki bir bankada hesabınız var. Neden bu hesaba ihtiyaç duyuyorsunuz? Daha güvenli olması, kolay işlemler vb. değil mi? Bankalar dışarıya kapalı merkezi sistemlerden oluşurlar. Yani güvenliğinizi sağlamak için dışarıdan birisi, sizin hesap bilgilerinize, varlıklarınıza erişemez. Peki blockchain teknolojisinde bankaların bu görevlerini kim üstlenecek? Bu teknolojide herkese açık, merkezi birime sahip olmayan, bankalar gibi ara yapılara ihtiyaç duymayan birçok algoritmik sistemden söz edilebilir. Bankaların tüm sağladığı fonksiyonlar, hatta daha avantajlı durumları da görebilirsiniz bu sanal yapıda.

Örneğin direk iki kişi arasında (peer to peer) para aktarımı sağlayabilirsiniz. Ancak şu soru aklınıza geliyor olabilir? Denetimi kim yapacak? Denetimi aslında çok kuvvetli geliştirilmiş matematiksel bilgisayar algoritmaları sağlıyor. Birbiri ardına eklenen bloklara yeni bir blok ekleneceği zaman diğer kullanıcıların onayı gerekiyor. Mesela blockchain teknolojisi şeffaftır. Bir bankanın tüm müşterilerine ait olan varlıklarının toplamını görebilir misiniz? Tabi ki hayır. Ancak blockchain’ de bu mümkündür. Bugüne kadar oluşturulmuş tüm chainler görüntülenebilir. Ancak bunları tabiki değiştiremez, veya kafanıza göre yeni bir blok zinciri ekleyemezsiniz. Bunu yapmak için blockchain metodunun şartlarını sağlıyor olmanız gerekir.

Blockchain nedir sorusuna internet üzerinden yaptığım araştırmalarda İngilizce tanımının birçok sitede doğrudan çevrildiğini gördüm. Gelin biz de bu cümleyi bir irdeleyelim. Cümlenin içindeki kelimeleri tek tek analiz edelim. “Blockchain şifrelenmiş işlem takibi sağlayan bir dağıtılmış veri tabanı olarak bilinmektedir.”

1.Bloklar

Bloklar blockchainlerin ana elemanlarıdır. Aslında veritabanındaki yapıları ifade eder. Sonuçta bilgisayarda depolanan her bilgi veritabanında olduğunu düşünürsek, blockchain sistemine dahil olan bu veriler, mutlaka bu blokların devamı olmak zorundadırlar. Bu blokların arasına giremez, buradan bilgi çıkaramazlar.

2.Şifreleme

Cryptopy Technologies yani şifreleme teknolojilerinin temel amacı ağın güvenliğini sağlamaktır. Sizlere burada derinlemesine şifreleme bilgisi vermemiz mümkün değil. Ancak şunu düşünelim. Bir banka size güvenli bir ortam için tüm olanakları sağlıyor. Böyle bir yapıda eğer banka gibi bir ara birimler yoksa, güvenlik nasıl sağlanacak. Tabiki şifreleme algoritmaları sayesinde. Zaten bu konu aslına bakacak olursanız, MIT ve diğer dünyaya ün salmış teknoloji geliştiren üniversitelerin Matematik bölümlerinin konuları. Doğrudan doğruya bilişim teknolojilerini ilgilendiren bir durumda söz konusu değil. Ancak şu bilgiyi verelim. Blockchain simetrik ve asimetrik şifreleme algoritmaları ile sistemi koruyor ve aktif olarak kullanıyor. Bu algoritmalar kuvvetli matematiksel ifadelerin, bilgisayar programına aktarılmış halinden ibaret. Ancak matematiğe ilginiz yoksa bu konu hem size zor gelebilir, hem de ilginizi çekmeyebilir.

3.Dağıtılmış Veritabanı

Yukarıda aslında dağınık veya merkezi olmayan ağ yapısına sahip olduğunu anlattık blockchain in. Peki ne demek bu dağıtılmış veritabanı. Bir veritabanı düşünün, kullanıcıları tarafından herkesin tüm verileri görüntülenebiliyor. Örneğin kapalı merkezi sistemlerde yani bankacılık sisteminde para aktarmaya çalıştığınız da Blockchain yapısında ise tüm bilgiler dağınık/merkezi olmayan (distributed), katılımcılara açık bir ağ yapısı üzerindeki tüm makinelerde eşlenik kopyalar halinde tutulmaktadır. Bu şekilde tekil bir ara kuruma ihtiyaç ortadan kalkmakta, bu durumun getirdiği maliyetler ve riskler (single point of failure gibi) ortadan kaldırılmaktadır.

Bu yazımızda sizlere bitcoin ve diğer kripto değerlerin algoritması sayılan blockchain nedir sorusuna cevap aramaya çalıştık. Bir sonraki yazımızda bitcoin ve diğer para birimleri hakkında bilgi vermeye devam edeceğiz.